Á heimasíðuni hjá KVF verður endurgivið fylgjandi lýsing av bókini:
»Føroysku kvinnurnar livdu og virkaðu í einum patriarkalskum samfelag, har allir valds- og myndugleikapersónar vóru menn, umframt at maðurin sum eigari og arvingur var løgfrøðiligt høvur í familjuni.
Hesin patriarkalski struktururin er eisini orsøk til, at so fáar keldur umrøða kvinnulív og kvinnuheilsu, og at søgan einamest er skrivað av monnum, fyri menn og um menn.«
Henda endurgeving hevur einki við heitið á bókini at gera. Her snýr tað seg um at leggja eftir monnunum, sum millum annað skulu hava forðað kvinnum at gera seg galdandi, tá ið tað ræður um søguskriving um kvinnur.
Hetta sjónarmið hevur einki við veruleikan at gera.
Tað haldi eg meg kunna úttala meg um. Eg havi í míni tíð skrivað nógv av fiskimanna- og kvinnusøgu.
Umframt eitt stórt tal av greinum í FF-blaðnum og Sosialinum um kvinnur havi eg skrivað og staðið fyri trimum bókum við ”reinari” kvinnusøgu. Tær eru um gøtukvinnuna Elsu Jacobsen og hennara áhugaverda virksemi í Etiopia, um próstakonuna Onnu Evensen, sum var fødd í 1841, og sum lýsir áhugaverdu søguna hjá sær og foreldrunum.
So er tað bókin ”Tær bygdu land”, sum er um lívið hjá 20 ”vanligum” kvinnum, sum í síni tíð umboðaðu grundarlagið fyri okkara samfelag.
Ein slík bók er í hvussu er ikki gerandiskostur.
Eg helt, at ein slík bók í hvussu er skuldi havt áhuga hjá t.d. blaðnum ”Kvinna”, og sendi eg teimum bókina áðrenn hon kom út. Men bókin varð ikki so frægt sum nevnd í blaðnum.
Men tað hevði ongan týdning, tí bókin varð útseld fleiri ferðir. Hetta sigur nakað um, hvør tað er sum hevur áhuga í hesum evni. Tað skal tó sigast, at kvinnufelagið í Havn vísti áhuga.
Lagnusøgan hjá fiskimannaheimum
Eisini havi eg umframt nógvar greinir skrivað og givið út bók um lagnuna hjá manningini á 21 skipum og bátum, sum gingu burtur fra 1919 til 1957, og har fleiri hundrað menn mistu lívið.
Her er eisini lýst søgan hjá teimum, sum sótu eftir heima, og hvussu tey komu undan og hvussu familjan kendi tað, tá hon misti mannin, pápan og synir.
Í hesum sambandi havi eg havt samband við eitt stórt tal av kvinnum, sum varaðu av hesum fiskimonnum, sum ikki bóru boð í bý.
Hetta er lýst í bókini “Havið tók teir”, sum kom út í 2013. Her vóru um 50 kvinnur umframt nógvir menn, sum vóru keldur til hesar frásagnir.
Eg havi ikki vitað um nakran kvinnuligan søguskrivara, sum ikki er sloppin framat hesum evni ella sum hava verið burrtrokaðar av nøkrum manni.
Hevði tað skula verið bíðað eftir kvinnuligum søguskrivarum, hevði eingin søga verið skrivað, eisini tí tær flestu keldurnar eru deyðar.
Havi frá kvinnum fingið hægstu viðurkenningina
Eg eri fegin um alla ta viðurkenning, sum eg havi fingið frá lesarum fyri hesa skriving. Hon er millum annað frá mongum teirra, hvørs søgu eg havi fest á blað, so hon er varðveitt fyri eftirtíðina.
Ein tann hægsta viðurkenningin kom frá ta tá 90 ára gomlu Petreu á Toftum, sum sendi mær søguna, hon hevði skrivað millum annað um tá ið hon misti beiggja sín við Nólsoy í 1934, og sum er partur av umrøddu bók. Eisini misti hon drongin undir krígnum.
Hon sendi mær eitt bræv stutt áðrenn hon doyði, har hon takkaði mær fyri, at eg hevði hýst hennara søgu fyrst í FF-blaðnum og síðan í umrøddu bók, ”tí nú kann eg greiða frá hesum uttan at verða ov rørd”. Hetta er eisini partur av søguni.
Hetta bræv goymi eg sum reyðagull.
Eitt annað dømi er Hannibeth í Sumba, sum hevði arvað frá ein skyldkonu ta dagbók, sum drongur hennara, Bernard Henriksen, hevði skrivað í 1930 um sítt lív á sjógvi og landi.
Henda dagbók við hennara viðmerkingum, tá ið drongurin gekk burtur, gav eitt gott ískoyti til lýsingina av forlissinum hjá Nólsoy í 1934, og hvussu genta hansara kendi tað.
Hannebeth lat FF-blaðnum hetta handritið, sum nú er alment tøkt, og er tað eitt gott grundarlag fyri okkara fiskimannasøgu.
Tað sama er við ta tá um 80 ára gomlu Fridu frá Gjógv, sum á samkomu á Toftum í 1999 takkaðu mær fyri at hava skriva søguna um Acorn, tá sjey menn brendu til deyðis. Her varð eisini lýst syrgiligu lagnan hjá pápanum og beiggjanum.
Alt hetta er ein viðurkenning, sum telur meira enn alt annað.
Rigmor eigur at halda fram við síni søguskriving uttan at geva monnum skuldina fyri, at tað er komið so lítið burtur úr hjá hennara kvinnuligu feløgum á hesum øki!
Óli Jacobsen
