Serliga saknaðu vit orðabøkur úr fremmandum málum til føroyskt. Allir næmingarnir noyddust at stríðast við at sláa upp í orðabøkurnar hjá Gyldendal fyri so at gita, hvussu danska orðið æt á føroyskum.
Sum vit prátaðu, komu vit fram til, at vit kundu royna at venda okkum til Gyldendal at bjóða okkum til at keypa teirra forrit og týða donsku orðingarnar til føroyskt, so tað fór at vera lættari hjá næmingunum at finna fram til røttu føroysku orðini. Tað fall so í mín lut at ringja frá lærarastovuni í Hoydølum at bera hesi ørindi fram fyri stjóranum á orðabókadeildini hjá hesum danska forlagnum.
Fekk forritið við sær á diskettum
Stjórin segði, at hetta var vanligt forlagsvirksemi. Júst í hesum døgum vóru teir í holt við at selja eitt forrit til Finnlands, har finnar skuldu gera akkurát tað sama, sum vit spurdu um. Síðan høvdu vit samskifti við hvønn annan, men tað gekk spakuliga.
Um heystið 1989 skuldi eg fara til USA. Leiðin gekk um Keypmannahavn, og eg boðaði orðabókastjóranum hjá Gyldendal frá, at eg fór at støkka inn á gólvið hjá honum, og hann segði, at eg var vælkomin. Tá skrivaði hann sáttmálar við okkum um enskar og týskar orðabøkur og legði forritini inn á diskettur. Hesar fekk eg við mær, og kom alt væl fram eftir at hava verið í Amerika. Hann fekk eisini pengarnar, 15.000 krónur fyri tað enska forritið og 10.000 fyri tað týska.
Zakarias skuldi standa fyri útgávuni
So var at fara í gongd við fyrst at gera ta ensku orðabókina. Tíbetur vóru millum lærararnar á Studentaskúlanum tvær eldsálir, Jonhard Mikkelsen og Annfinnur í Skála. Teir gjørdu tað bragd at týða hvør sína helvt av bókini skúlaárið 1990-91, men treytaðu sær, at eg skuldi standa fyri útgávuni og herundir rættlestrinum.
Eitt, sum fall í mín lut, var at finna fram til yrkisorð. Her mátti eg leita mær ráð frá serfrøðingum, sum eru nevndir í fororðinum. Her kom Sigga Rasmussen at fáa ómetaligan týdning. Hon er plantufrøðingur, og hon segði, at tá vit nú gjørdu eina stóra orðabók frá enskum til føroyskt, so skuldu vit minnast til, at í øllum málum verður ansað eftir, at teirra størsta orðabók hevur latínsku frøðiheitini, tí so ber til at siga við vissu, hvør planta ella hvat dýr talan er um. Serliga stóran týdning hevði tað, at hon fekk okkum at leggja inn øll føroysku plantu-, dýra- og fuglanøvnini. Harvið gjørdist okkara enska-føroyska orðabók væl betri fyri okkum enn nøkur av teimum útlendsku. Vit dugdu eisini at síggja, at var støðið lagt so væl, fór at vera lættari at halda fram við at gera orðabøkur frá øðrum málum.
Tað vóru minniligir dagar, ið eg sat saman við smiðinum Oliver S. Thomsen, sum heima í Sandvík hevði lært handverkið frá pápa sínum og dugdi øll tey føroysku heitini fyri tey donsku, sum stóðu í okkara forriti. Somuleiðis at fáa høvi til at tosa við Árna Olsen um læknaorð, fyri ikki um at tala samrøðurnar við Sigurð Joensen um lista hansara við løgfrøðiheitum. Nógv orð høvdu við prenting at gera, og har kom væl við at kenna Oskar Hermannsson, sum dugdi øll føroysku heitini í hesum edla handverki.
Enska-føroyska orðabókin kom út 27. mai 1992.
Føroyingar tóku hana til sín, og takksemið var ótrúligt. Hetta gav dirvi til at halda fram.
Kreppan gjørdi at tað bleiv lítil jólasøla
Høvdu vit hugsað um at selt nógvar bøkur, høvdu vit sjálvandi bíðað við at fingið hana út til í oktober fyri at fáa jólasøluna við, men vit hildu, at tað, sum mest ráddi um, var, at næmingarnir, sum skuldu nýta bókina skúlaárið 1992, kundu fáa hana eftir summarfrítíðina, og tí skundaðu vit okkum at koma út við henni á vári 1992. Tað, vit ikki vistu, var, at 6. oktober 1992 vóru Føroyar raktar av størstu kreppu nakrantíð. Tí var lítil jólasøla hetta ár.
Eldsálin Kári Davidsen
Hóast tað var tað ein onnur eldsál, sum sáttliga arbeiddi við tí týsku orðabókini. Her var talan um okkara starvsfelaga Kára Davidsen, sum fyrst týddi alt forritið hjá Gyldendal við seksti túsund orðum og síðani helt fram og økti orðfeingið, til hann nærkaðist 200.000. Men sum fíggjarstøðan var um hetta mundið, var ikki hugsingur um at fáa hetta mikla verk prentað. Ætlanin um at fáa prentað orðabøkur við 60.000 orðum á fremmandamálum sum latíni, grikskum og hebraiskum datt tískil niðurfyri, so tað framvegis er torført hjá okkum at lesa halgu skriftir okkara á upprunamálunum.
Føroysku týðingarnar verið mongum hentar
Jonhard Mikkelsen og Annfinnur í Skála góvust tó ikki so, og vit fóru undir at gera eina danska-føroyska orðabók eftir sama leisti sum ta ensku. Tá høvdu vit tað hepni at fáa ein starvsfelaga afturat upp í toymið.
Her var talan um enn eina eldsál, ta donsku Hanne Jacobsen, sum hevði fest rót í Føroyum og hevði lært seg føroyskt til lítar. Hon ansaði eftir, at øll tey donsku heitini vóru røtt. Nógv ivamál eru í danskari rættskriving, so tað kom væl við at fáa ein so góðan danskan málfrøðing sum hana at leggja okkum lag á. Her fingu vit tí eina frálíka danska orðabók, og føroysku týðingarnar hava verið mongum hentar.
Nú er orðabókin í telefonini
Um hetta mundið tók alnetið seg fram, og hesar orðabøkur eru nú – serliga hegnismanninum stjóranum á Sprotanum Jonhardi Mikkelsen fyri at takka – at finna á netinum. Har er eisini tann stóra týska orðabókin og fleiri aðrar at finna uttan brúkaragjald. Tað ber við sær, at fólk um allan heim, tá tey síggja ein føroyskan tekst, sjálvi kunnu leita fram, hvussu føroysku orðini kunnu sigast á sínum egna máli. Nú hevur hvørt skúlabarn fartelefon, og ivast tey í einum orði, so sláa tey tað upp og hava svarið beinanvegin. Tað er sanniliga hugaligt hjá einum abba at hava verið uppi í at gjørt nakað, sum abbabørnini fáa bæði gagn og gleði av.
Eg skal nýta høvið at takka øllum teimum, sum hava samstarvað í hesum verki. Vælvildin hevur verið ótrúlig bæði frá starvsfeløgum, stuðlum, keyparum og øllum teimum, sum hava hjálpt okkum í ivamálum. Her er eitt ítøkiligt dømi um, at vit føroyingar kunnu útinna tað ótrúliga við at gera tað, sum vit settu okkum fyri í 1888: At halda saman, so vit kunnu ganga fram í øllum lutum og gerast sjálvbjargin.
Zakarias Wang
